Penularan Coronavirus: Kesan Pada Solat
Fatwa yang dikeluarkan oleh sesetengah badan agama berkenaan arahan mengunci mesjid serta melarang solat Jumaat dan solat berjemaah telah menimbulkan sedikit sebanyak kekeliruan serta meninggalkan kesan mendalam di hati sanubari umat Islam memandangkan tidak pernah sebelum ini ada fatwa sedemikian sepanjang sejarah Islam selama lebih 1441 tahun.
Terdapat beberapa kemusykilan berkenaan fatwa ini seperti mana berikut:
KEMUSYKILAN PERTAMA
Tiada petunjuk daripada ketiga-tiga generasi awal umat Islam; daripada kalangan sahabat, tabi’in dan tabi’tabi’in serta mereka yang datang sesudah mereka daripada kalangan para ulama dan fuqaha (ahli fiqah) bahawa mereka pernah melarang solat Jumaat dan solat berjemaah apabila menular wabak taun yang kesannya jauh lebih dahsyat dan tak terbanding dengan virus corona.
Angka kematian dalam kes coronavirus buat masa sekarang tidak lebih 4% daripada keseluruhan jumlah kes.
Jika dibandingkan dengan dahulu, boleh dikatakan angka ini merupakan nisbah mereka yang selamat (yang hidup) di beberapa peristiwa wabak taun dalam sejarah Islam dan ada kalanya nisbah kematiannya sampai tiga perempat daripada jumlah mangsa jangkitan.
Anas bin Malik r.a. pernah kehilangan 83 orang anaknya akibat taun. Namun, telah sabit bahawa mereka tetap mendirikan solat Jumaat dan solat berjemaah dalam tragedi tersebut.
Dalam hal ini, prinsip agama menetapkan bahawa apa sahaja yang tidak dilakukan oleh generasi salaf (ketika mana wujud keperluan dan tidak apa-apa yang menghalang mereka daripada melakukannya) maka ia perlu ditinggalkan.
Bagaimana pula sekiranya keperluan pada zaman salaf dahulu jauh lebih dahsyat berbanding dengan zaman terkemudian. Ini menuntut supaya apa yang tidak dilakukan oleh generasi salaf itu jauh lebih utama untuk ditinggalkan oleh umat Islam yang datang kemudian.
KEMUSYKILAN KEDUA
Tiada pandangan daripada mana-mana fuqaha mutakaddimin mahupun mutaakhirin – yang sekian ramai dan sekian banyak tulisan mereka – yang menyatakan bahawa penularan taun dan wabak penyakit merupakan satu keuzuran untuk meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah, sedangkan peristiwa penularan taun dan wabak penyakit telah banyak kali berlaku sehinggakan pada zaman Kerajaan Umawiyah berlaku pada purata sekali untuk setiap empat tahun.
KEMUSYKILAN KETIGA
Perlu dibezakan antara memberi kelonggaran untuk meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah buat mereka yang khuatir atas dirinya dijangkiti penyakit sekiranya ada sebab-sebab seperti yang ditetapkan oleh sebahagian fuqaha, dengan perbuatan mengunci mesjid dan menghalang orang ramai termasuk mereka yang tidak khuatir atas dirinya dijangkiti penyakit.
Kelonggaran ialah bagi mereka yang khuatir atas dirinya, bukan dengan menghalang mereka yang tidak khuatir atas dirinya.
KEMUSYKILAN KEEMPAT
Kenyataan sebahagian fuqaha bahawa kekhuatiran dijangkiti penyakit merupakan satu keuzuran untuk meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah merupakan satu kelonggaran dan bukan larangan mutlak.
Dengan kata lain, keizinan untuk mereka yang khuatir atas dirinya dijangkiti penyakit untuk meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah hanyalah satu keharusan dan bukan satu kewajipan.
Bagaimana pula dengan mereka yang tidak khuatir atas dirinya dijangkiti penyakit? Adalah lebih utama untuk mereka tidak meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah, apatah lagi untuk pihak lain menghalang mereka.
KEMUSYKILAN KELIMA
Dalam hadis menyebutkan bahawa penyakit taun ialah “Rahmat buat orang-orang beriman”. Dan ini membuatkan sebahagian sahabat seperti mana yang sabit daripada Abu Ubaidah r.a. dan Muaz bin Jabal r.a. berdoa kepada Allah dan meminta bahagian mereka daripadanya apabila tersebar penyakit taun di negeri Syam yang dikenali dengan Taun Amwas.
Memandangkan ia rahmat buat orang-orang beriman maka ini menyebabkan mereka tidak meninggalkan solat Jumaat dan solat berjemaah.
KEMUSYKILAN KEENAM
Berkumpul orang ramai di sesebuah tempat dan bercampur antara satu sama lain merupakan antara faktor tersebarnya wabak penyakit. Cuma ia tidak akan berlaku melainkan dengan izin Allah.
Oleh yang demikian dibolehkan melakukan perbuatan-perbuatan yang berisiko tinggi mendapat penyakit ini bagi individu yang yakin dengan Allah dan bertawakal kepada-Nya.
Dan ini maksud sabda Nabi “Tidak ada penyakit yang menular (dengan sendirinya)” dan jawapan balas baginda tentang pertanyaan bagaimana pula boleh berjangkit kudis daripada unta yang sakit kepada unta yang sihat apabila unta-unta itu dicampurkan dengan bersabda “Siapakah yang telah membuatkan unta yang pertama dijangkiti kudis (iaitu dari mana ia mendapat jangkitan)?”.
Sebagaimana telah sabit daripada perbuatan sebahagian sahabat yang melakukan perbuatan yang berisiko tinggi dan berbahaya seperti mana perbuatan Abdullah bin Omar r.a. makan bersama-sama orang yang berpenyakit kusta kerana yakin dengan Allah dan bertawakal kepada-Nya.
KEMUSYKILAN KETUJUH
Hadis seperti “Jangan memudaratkan dan tidak boleh membalas kemudaratan dengan kemudaratan”, larangan orang makan bawang mendatangi mesjid serta hadis “Jangan dicampurkan unta yang sakit dengan unta yang sihat” hanya tepat untuk dijadikan sebagai hujah bagi menghalang orang yang terkena penyakit daripada mendatangi solat Jumaat dan solat berjemaah.
Ia bukan hujah untuk menghalang orang yang sihat atau orang yang tiada tanda-tanda penyakit, apatah lagi menjadikannya sebagai dalil untuk mengunci mesjid dan melarang orang ramai daripada solat di dalamnya.
KEMUSYKILAN KELAPAN
Terdapat dalam hadis “Jangan dicampurkan unta yang sakit dengan unta yang sihat” sebagai larangan atas orang yang sakit bercampur-gaul dengan orang yang sihat kerana ia adalah di antara sebab yang boleh mendatangkan mudarat ke atas orang yang sihat serta mengganggunya.
Hadis ini sama sekali bukan bermakna melarang orang yang sihat daripada bercampur gaul dengan orang yang sakit.
Oleh yang demikian jika orang yang sihat mahu bercampur-gaul dengan orang yang sakit atas dasar yakin dengan Allah dan bertawakal kepada-Nya maka dia tidak boleh dihalang, dan tiada petunjuk dalam hadis ini yang melarangnya.
KEMUSYKILAN KESEMBILAN
Wabak ialah sebahagian daripada penyakit yang ada manakala mendapatkan rawatan untuk penyakit bukanlah suatu yang wajib di sisi majoriti para sahabat dan ulama.
Oleh itu maka dibolehkan untuk tidak mendapatkan rawatan atas dasar yakin kepada Allah dan bertawakal kepada-Nya memandangkan sebab-sebab kesembuhan bukan dengan cara berubat. Malah berdoa, meruqyah dan amalan soleh jauh lebih bermanfaat daripadanya.
Ibnu Taimiyyah menjelaskan “Berubat bukanlah suatu yang wajib. Dan barang siapa mempertikaikannya nescaya aku akan berhujah atasnya dengan as-Sunah... Aku tidak tahu sesiapa daripada kalangan salaf yang mewajibkan berubat.”
Adapun hadis “Berubatlah wahai hamba Allah” menjurus kepada hukum harus atau anjuran, dan bukan wajib.
Sekiranya telah jelas bahawa berubat bukan sesuatu yang wajib atas orang yang sakit atau orang yang terkena penyakit, maka tidak mewajibkan atas orang yang sihat menghindari orang yang sakit atas dasar yakin dengan Allah dan bertawakal kepada-Nya lebih utama, apatah lagi bercampur-gaul dengan orang yang sihat yang tidak nampak padanya sebarang tanda-tanda penyakit.
KEMUSYKILAN KESEPULUH
Tidak diketahui dalam sejarah Islam bahawa mesjid pernah dikunci dan orang ramai dilarang daripada solat di dalamnya.
Oleh itu perkara ini tidak boleh diambil mudah, malah ia merupakan isu besar dan cukup sensitif.
KEMUSYKILAN KESEBELAS
Berhimpunnya orang-orang Islam dalam mesjid dan berkumpul mereka di dalamnya merupakan antara sebab-sebab utama bala bencana diangkat, lebih-lebih lagi setelah diketahui bahawa antara hikmah di sebalik Allah mendatangkan taun dan wabak penyakit ialah supaya manusia kembali kepada Tuhan dan bertaubat kepada-Nya.
Adapun mesjid, ia merupakan tempat untuk orang Islam solat, bertaubat dan berdoa meminta supaya dihilangkan bala bencana di samping memperoleh keberkatan berkumpul mengerjakan ketaatan.
Oleh itu berkumpulnya orang-orang Islam untuk solat dan berdoa merupakan antara sebab utama mendapat kesembuhan serta dihilangkan mudarat.
Atas sebab ini disyariatkan umat Islam berkumpul apabila berlaku suatu yang menggemparkan dengan disyariatkan solat gerhana secara berjemaah, solat istisqaa apabila berlaku kemarau dan musim kering manakala sebahagian pendapat menyatakan bahawa disyariatkan solat sunat secara berjemaah apabila berlaku gempa bumi sebagaimana yang dilakukan oleh Ibnu Abbas dalam satu riwayat.
Adapun dalam solat Hari Raya, Nabi memerintahkan supaya kaum muslimin di sesebuah tempat berkumpul dan mengerjakannya secara berjemaah manakala perempuan yang haid turut diperintahkan hadir agar dapat “Menyaksikan kebaikan dan dakwah kaum Muslimin.”
KEMUSYKILAN KEDUA BELAS
Perlu dibezakan antara ‘pencegahan dalam solat Jumaat dan solat berjemaah’ dengan ‘pencegahan daripadanya’.
Pencegahan dalam solat Jumaat dan solat berjemaah tiada masalah, seperti mewajibkan orang ramai memakai penutup mulut dan hidung (face mask), membasuh tangan sebelum masuk mesjid dan seumpamanya.
Namun melarang mereka daripada solat Jumaat dan solat berjemaah serta mengunci mesjid, ia merupakan ‘pencegahan daripadanya’.
KEMUSYKILAN KETIGA BELAS
Mengiaskan antara mesjid dengan pasar sebagai tempat tersebarnya wabak penyakit kerana orang ramai berkumpul di dalamnya merupakan seburuk-buruk kias.
Ini kerana ia menyamakan antara tempat yang paling dicintai Allah (mesjid) dengan tempat yang paling dibencinya (pasar), tempat turunnya rahmat dengan tempat turunnya azab, tempat ketaatan dengan tempat kemaksiatan dan tempat berhimpun malaikat dengan tempat berhimpunnya syaitan!
Demikian sebahagian kemusykilan yang perlu dihuraikan oleh badan-badan berkenaan bagi meleraikan persoalan-persoalan yang timbul agar kesudahannya mereka yang sesat akan sesat berdasarkan keterangan dan penjelasan (yang telah diberikan) manakala mereka yang selamat akan selamat berdasarkan keterangan dan penjelasan (yang telah diberikan).
Wallahualam.
Catatan: Terjemahan dengan sedikit olahan daripada tulisan Faisal bin Qazzar al-Jasim, Kuwait.
Idris bin Sulaiman
Kajang
21 Rejab 1441H / 16 Mac 2020
https://www.facebook.com/idrissulaiman
