Pelaksanaan undang-undang Islam termasuk yang berkaitan dengan jenayah telah menjadi hasrat dan cita-cita pejuan
g
Islam di Malaysia sejak sekian lama. Apabila PAS mula memerintah
Kelantan pada tahun 1990, satu pasukan khas telah diwujudkan untuk
merealisasi hasrat tersebut. Pasukan ini menggabungkan pelbagai
kepakaran dari kalangan pemimpin politik, ahli akademik dan mengamalkan
undang-undang. Hasilnya pada tahun 1993, satu Rang Undang-undang Jenayah
Syariah II telah diluluskan di Dewan Undangan Negeri Kelantan.
Kelulusan undang-undang ini merupakan satu kejayaan besar kepada
perjuangan Islam di dalam negara.
Walau bagaimana pun, hasrat ini mendapat tentangan keras dari pemimpin
negara pada waktu itu. Perdana Menteri Dr Mahathir Mohamad telah menulis
satu surat bertarikh 15 Julai 1994 yang menyatakan secara jelas
larangan pelaksanaannya serta memberikan amaran bahawa tindakan akan
diambil jika ia diteruskan. Dengan mengambil kira amaran itu dan
pengalaman kerajaan Kelantan di bawah PAS pernah berdepan dengan
pengisytiharan darurat dan dirampas kuasa melalui tindakan MAGERAN
(Majlis Gerakan Negara) pada tahun 1977, maka hasrat murni itu terpaksa
ditangguhkan.
Usaha yang serupa dilakukan oleh kerajaan
negeri Terengganu di bawah pemerintahan PAS (1999-2004) apabila Enakmen
Jenayah Syariah 2002 telah diluluskan. Undang-undang ini telah
diperkenankan oleh DYMM Sultan Terengganu pada 2 September 2002,
disiarkan dalam warta pada 23 September 2002 dan diisytiharkan berkuat
kuasa pada 27 Oktober 2003. Namun, ia tidak dapat dikuatkuasakan kerana
tiada kerjasama dari kerajaan Persekutuan Malaysia.
Walau
pun undang-undang jenayah Syariah di Kelantan dan Terengganu belum dapat
dilaksanakan, ia merupakan satu kejayaan dalam dakwah kepada rakyat
Malaysia dan juga masyarakat dunia. Pertamanya, ia membuktikan bahawa
undang-undang jenayah Islam boleh dikanunkan dengan sempurna dan baik
melalui mekanisme perundangan moden. Kedua, ia meneroka medan ijtihad
yang berani khususnya berkaitan dengan perlaksanaannya dalam sebuah
negara berbilang kaum. Ketiga, ia menunjukkan perlaksanaan hukum Allah
adalah satu kewajipan sebenar, bukan sekadar menjadikannya sebagai
retorik atau propaganda politik. Keempat, ia menjinakkan hati masyarakat
agar semakin dekat dengan syariat Islam dan yakin dengan kemampuan
Islam menyelesaikan kemelut jenayah yang membarah.
Hasilnya,
selepas hampir 20 tahun, semakin ramai pihak yang mempunyai sikap
terbuka untuk menerima hudud. Demikian juga dengan lonjakan ketara
sokongan bukan Islam terhadap undang-undang jenayah Islam. Persoalan
yang timbul kini ialah dari sudut pelaksanaannya. Apakah sebenarnya
penyelesaian kepada penguatkuasaan yang tertangguh ini. Di manakah ia
sepatutnya bermula.
Apakah halangan sebenar?
Pada
dasarnya terdapat dua bentuk halangan perlaksanaan Enakmen Kanun Jenayah
Syariah II 1993 Kelantan dan Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah (Hudud
dan Qisas) 2002 Terengganu. Halangan pertama ialah halangan politik
iaitu sikap kerajaan Persekutuan yang tidak menyokong, tidak memberikan
kerjasama serta melarang pelaksanaannya. Halangan kedua ialah halangan
perundangan. Berikut dijelaskan terlebih dahulu halangan perundangan.
Halangan Perundangan
Halangan perundangan yang jelas ialah Akta Mahkamah Syariah (Bidang
kuasa Jenayah) 1965 mengehadkan skop kuasa Mahkamah Syariah. Seksyen 2
Akta itu memperuntukkan bahawa:
Mahkamah Syariah yang ditubuhkan
dengan sempurnanya di bawah mana-mana undang-undang dalam sesuatu
Negeri dan diberi bidang kuasa ke atas orang-orang yang menganuti agama
Islam dan berkenaan dengan mana-mana perkara yang disebut satu persatu
dalam Senarai II bagi Senarai Negeri dalam Jadual Kesembilan kepada
Perlembagaan Persekutuan adalah dengan ini diberi bidang kuasa berkenaan
dengan kesalahan-kesalahan terhadap rukun-rukun agama Islam oleh
orang-orang yang menganuti agama tersebut yang boleh ditetapkan di bawah
mana-mana undang-undang bertulis:
'Dengan syarat bahawa bidang
kuasa sedemikian tidaklah boleh dijalankan berkenaan dengan apa-apa
kesalahan yang boleh dihukum penjara selama tempoh melebihi tiga tahun
atau denda melebihi lima ribu ringgit atau sebatan melebihi enam kali
atau apa-apa gabungan hukuman-hukuman tersebut.
Akta ini
menetapkan had dari sudut jenis atau skop kesalahan iaitu
‘kesalahan-kesalahan terhadap rukun-rukun agama Islam oleh orang-orang
yang menganuti agama tersebut’. Buat masa ini skop kesalahan ini
ditafsirkan secara luas sesuai dengan keluasan Syariah Islam itu
sendiri. Dalam enakmen-enakmen jenayah syariah yang sedia ada sudah
mengandungi kesalahan-kesalahan seperti berjudi, muncikari, zina,
sumbang mahram, persetubuhan luar tabii dan seumpamanya. Bahkan bentuk
kesalahan yang ada dalam jenis hukum hudud seperti zina dan qazaf pun
sudah ada dalam undang-undang hari ini.
Lihat contohnya seksyen 22
hingga 38 Enakmen Jenayah Syariah (Selangor) 1995. Sesetengah kesalahan
yang disebut dalam enakmen ini sebenarnya juga diperuntukkan dalam Kanun
Keseksaan. Contohnya seseorang yang didakwa melakukan kesalahan liwat,
dia tertakluk kepada dua undang-undang, iaitu enakmen jenayah syariah dan
juga Kanun Keseksaan. Berdasarkan hakikat ini dapat disimpulkan bahawa
kewujudan kesalahan seperti mencuri, bunuh dan lain-lain
seperti yang disebutkan dalam Enakmen Jenayah Syariah 2 Kelantan
tidak bercanggah dengan Akta. Jika hukuman bagi kesalahan itu ada
disebut dalam ajaran Islam, maka ia juga sepatutnya dianggap sebagai
sebahagian dari jenayah Syariah.
Namun demikian, seksyen 2
mengehadkan bidang kuasa jenayah mahkamah Syariah dari sudut hukuman.
Mahkamah Syariah tertakluk kepada had hukuman maksimum tiga tahun
penjara atau denda RM5,000 atau enam sebatan atau gabungan mana-mana
hukuman terbabit. Had inilah merupakan halangan sebenar kepada enakmen
jenayah syariah Kelantan dan Terengganu.
Memandangkan enakmen
jenayah Syariah menetapkan hukuman yang lebih tinggi seperti, iaitu
seratus rotan dan penjara yang lebih lama, maka ia dikira pertentangan
dengan akta. Demikian juga hukuman yang tidak disebut oleh akta itu
seperti rejam dan potong tangan tidak boleh berkuat kuasa kerana
bertentangan dengan akta. Mana-mana undang-undang negeri yang bercanggah
dengan undang-undang Persekutuan akan dikira tidak sah dan batal.
Bagi mengatasi halangan ini parlimen perlu membuat pindaan ke atas
Seksyen 2 Akta Mahkamah Syariah (Bidang kuasa Jenayah) 1965, iaitu dengan
menaikkan had yang disebut itu sesuai dengan kadar yang ditetapkan oleh
enakmen-enakmen terbabit.
Bercanggah dengan Perlembagaan?
Isu kedua adalah berkaitan dengan percanggahan antara enakmen jenayah
syariah Kelantan dengan Perlembagaan Persekutuan. Perkara 4 secara jelas
menyebut bahawa Perlembagaan Persekutuan adalah undang-undang tertinggi
dan mana-mana undang-undang yang bercanggah dengannya adalah terbatal dengan sendirinya.
Mana-mana akta atau enakmen, termasuk enakmen jenayah syariah tidak
boleh bercanggah dengan perlembagaan.
Aspek yang disebut
bercanggah ialah Perkara 74 memperuntukkan agihan kuasa antara negeri
dan Persekutuan berdasarkan Jadual Kesembilan. Kerajaan persekutuan dan
negeri hanya boleh membuat undang-undang dan mentadbir dalam ruang
bidang kuasa masing-masing. Jika mana-mana kerajaan membuat
undang-undang di luar bidang kuasanya, undang-undang itu adalah bertentangan dengan perlembagaan.
Oleh itu enakmen ini dianggap
bercanggah dengan perlembagaan kerana ia mengadakan kesalahan-kesalahan
seperti mencuri, membunuh, merompak yang sebahagian besarnya bertindan
dengan kesalahan-kesalahan yang termasuk di dalam Senarai Persekutuan,
Jadual Kesembilan dan kesalahan-kesalahan ini terdapat dalam
undang-undang Persekutuan, iaitu Kanun Keseksaan. Ini juga bercanggah
dengan butiran 1, Senarai Negeri yang menghadkan kuasa membuat
undang-undang jenayah Islam setakat mana ia tidak
‘...berkaitan dengan
perkara-perkara yang termasuk dalam Senarai Persekutuan’.
Namun
begitu dakwaan bahawa ia bercanggah dengan perlembagaan masih boleh
dipertikaikan. Ini kerana, jika ia dianggap bercanggah maka
undang-undang ke atas kesalahan berjudi, muncikari, zina, sumbang
mahram, persetubuhan luar tabii, zina dan qazaf yang sedia ada kini
dalam enakmen-enakmen jenayah syariah negeri juga dianggap bercanggah.
Namun setakat ini tiada orang yang mencabarnya, dan ia diterima umum
sebagai undang-undang yang sah.
Pertembungan kuasa
Contoh terbaik untuk menggambarkan pendekatan mahkamah dalam kes ini
ialah kes Mamat bin Daud lwn. Kerajaan Malaysia (1988) 1 MLJ 119. Dalam
kes ini plaintif-plaintif telah dituduh di bawah seksyen 298A Kanun
Keseksaan, yang baru dipinda bagi menambah satu kesalahan baru, iaitu
melakukan tindakan di atas asas agama, yang boleh menjejaskan perpecahan
atau menyebabkan atau menjejaskan keharmonian di antara rakyat yang
menganut agama yang sama atau berbeza. Mereka dituduh melakukan tindakan
yang menjejaskan perpaduan di kalangan masyarakat Islam, iaitu apabila
bertindak sebagai bilal, khatib dan imam yang tidak bertauliah. Mereka
menuntut pengisytiharan bahawa s. 298A adalah
ultra vires dengan Perkara
74 kerana ia secara ‘inti pati dan isi’
(pith and substance) berkaitan
dengan agama Islam yang tertakluk kepada bidang kuasa negeri, dan parlimen tidak ada kuasa untuk membuat undang-undang tersebut.
Setelah meneliti secara terperinci, Mahkamah Agung telah memutuskan
dengan majoriti tiga daripada lima orang hakim, bahawa tindakan yang
dilarang oleh akta tersebut tiada kaitan langsung dengan ‘keselamatan
awam’ yang tertakluk kepada bidang kuasa Persekutuan, sebaliknya ia
menyentuh secara langsung dengan agama Islam yang terletak di bawah
bidang kuasa negeri.
Menurut Salleh Abas KHN:
Dengan melihat
dari sudut pandangan yang sepatutnya, setakat untuk perlaksanaan ke atas
orang-orang Islam, seksyen yang dipertikaikan ini adalah satu
undang-undang yang bertujuan untuk memastikan agama Islam diamalkan di
negara ini menepati panduan, aturan dan amalan yang dibenarkan oleh
negeri-negeri…. Dalam meluluskan seksyen yang dipertikaikan ini, kita
tidak fikir bahawa Parlimen boleh bergantung kepada kuasa perundangan
berasaskan ketenteraman awam kerana penggunaan kuasa tersebut akan
menyebabkan pertembungan secara langsung dengan kuasa kerajaan negeri
untuk membuat undang-undang dan mengawal urusan amalan agama Islam.
Seah dan Mohamad Azmi HHMA yang turut bersetuju dengan keputusan pengisytiharan pembatalan seksyen berkenaan menjelaskan;
'…apa yang perlu diambil kira adalah isi atau inti pati kepada sesuatu
statut bukannya bentuk atau sifat luarannya… sebanyak mana pun
‘kosmetik’ digunakan untuk membuat ‘hiasan perundangan’ tidak dapat
menutup penyamaran dalam perundangan. Matlamat, tujuan dan bentuk
seksyen yang berkenaan mesti diterokai untuk mengenal pasti rupa sebenar
dan inti pati sesuatu undang-undang dan untuk mengenal pasti kategori
undang-undang tersebut…'
Hujah majoriti berkisar di sekitar tujuan
dan matlamat sebenar yang membawa kepada kewujudan seksyen 298A Kanun
Keseksaan itu. Walaupun diakui bahawa ia mempunyai kaitan dengan
ketenteraman awam, tetapi hubungannya dengan pengamalan agama Islam
adalah lebih dekat dan hampir dengan tujuan undang-undang itu
diperkenalkan.
Keputusan ini memberikan ‘perlindungan’ kepada
kuasa perundangan terpenting kerajaan negeri, iaitu hal ehwal agama
Islam. Contohnya dalam kes terdahulu, iaitu Tengku Nik Maimunah lwn
Majlis Ugama dan Adat Melayu Negeri Terengganu [1979] 1 MLJ 157,
mahkamah telah memutuskan bahawa persoalan wakaf adalah di bawah bidang
kuasa negeri berdasarkan Perkara 74 dan Senarai Negeri, Jadual
Kesembilan, maka undang-undang negeri yang berkaitan iaitu Enakmen
Pentadbiran Undang-undang Islam Terengganu 1955 adalah berkuat kuasa.
Selagi negeri-negeri tidak menyerahkan kuasa membuat undang-undang
kepada kerajaan Persekutuan melalui beberapa mekanisme seperti Perkara
76 yang membenarkan kerajaan Persekutuan membuat undang-undang di bawah
bidang kuasa kerajaan Negeri dengan sebab-sebab tertentu, selagi itulah
Negeri mempunyai kuasa perundangan mutlak ke atas urusan agama Islam.
Jika di lihat kepada pendekatan yang telah digunakan dalam kes-kes ini,
kita dapat andaikan bahawa enakmen jenayah syariah yang melibatkan hudud
dan qisas di Kelantan dan Terengganu adalah tidak bercanggah dengan
Perlembagaan Persekutuan.
Langkah penyelesaian
Walau apa pun, halangan utama ialah halangan politik. Jika ada
kemahuan politik kekangan yang wujud dalam Perlembagaan Persekutuan atau
mana-mana akta boleh dirungkaikan dengan mudah. Jika kekangan politik
ini dapat diatasi tindakan yang wajar dilakukan untuk menjamin
kelancaran pelaksanaan undang-undang jenayah Islam dengan meminda Akta
Mahkamah Syariah (Bidang kuasa) 1965 bagi membolehkan Mahkamah Syariah
membicarakan kes-kes jenayah berkaitan dan menjatuhkan hukuman-hukuman
seperti potong tangan, sebat dan mati. Peluasan kuasa ini bukan hanya
dapat dinikmati oleh Kelantan dan Terengganu, bahkan juga untuk
negeri-negeri lain.
Selain itu, bagi memberikan laluan yang lebih
selesa, agar tidak dianggap wujud percanggahan antara enakmen jenayah
syariah dan undang-undang Persekutuan, maka perkataan
‘...kecuali mengenai
perkara-perkara yang termasuk dalam senarai Persekutuan’ perlu
digugurkan dari Butiran 1 Senarai Negeri. Bagi memberikan ruang yang
lebih selesa perkataan jenayah syariah dan skopnya perlu dimasukkan
dalam Senarai Negeri.
Pilihan yang lain ialah dengan memberikan
kuasa khusus kepada Kelantan dan Terengganu untuk meluluskan dan
menguatkuasakan undang-undang berkaitan jenayah. Pada dasarnya bidang
kuasa jenayah adalah di bawah bidang kuasa kerajaan pusat usat melalui Jadual
Kesembilan Perlembagaan, namun parlimen boleh meluaskan kuasa kerajaan
negeri melalui Perkara 76A. Oleh itu enakmen jenayah syariah boleh
berkuat kuasa jika ia diberikan laluan melalui kaedah ini.
Hak penganut bukan Islam
Pemimpin dan rakyat bukan Islam tidak seharusnya gusar dengan
penguatkuasaan undang-undang jenayah syariah di Kelantan. Undang-undang
yang diluluskan itu hanya meliputi orang-orang Islam sahaja. Oleh itu
penganut agama lain tidak tertakluk kepada undang-undang hudud.
Selain itu, persoalan hak asasi sewajarnya menjadi pertimbangan pemimpin
dan rakyat bukan Islam. Ini kerana hasrat untuk diadili melalui
undang-undang Islam adalah sebahagian dari hak asasi rakyat Kelantan
untuk beramal dengan agama sebagai mana yang diperuntukkan di bawah
Perkara 11 Perlembagaan Persekutuan. Jika mereka dihalang untuk mendapat
keadilan melalui sistem perundangan Islam, mereka sebenarnya dinafikan
hak asasi untuk mengamalkan agama mereka sendiri.
Selain itu, hak
untuk diadili dengan undang-undang jenayah syariah juga merupakan hak
demokratik rakyat Kelantan. PAS secara terbuka dan jelas menyatakan
hasratnya untuk menguatkuasakan undang-undang Islam. Undi majoriti yang
diberikan kepada PAS di Kelantan pada pilihan raya umum 1990, 1995,
1999, 2004 dan 2008 membuktikan kewujudan hasrat rakyat Kelantan untuk
mengamalkan undang-undang jenayah Islam. Menghalang pelaksanaan Enakmen
Kanun Jenayah Syariah bermakna menafikan hak demokratik rakyat Kelantan.
Selain itu perlu diingat juga bahawa undang-undang berkenaan hanya mahu
dilaksanakan di Kelantan. Kedudukan Kelantan sebagai sebuah negeri yang
mempunyai ciri-ciri khusus perlu dihormati. Penghayatan kepada semangat
federalime meliputi pengiktirafan perbezaan yang wujud antara satu
negeri dengan negeri lain. Fakta bahawa undang-undang tersebut mendapat
sokongan kerajaan dan juga pembangkang di Kelantan juga satu yang unik.
Seruan dan titah Baginda Sultan Kelantan agar undang-undang itu
dikuatkuasakan mengukuhkan pandangan bahawa Kelantan perlu dibenarkan
menjalankan undang-undang hudud.
Tegasnya, kini terpulang kepada
pihak berkuasa khususnya kerajaan persekutuan untuk menggerakkan langkah
bagi memberikan laluan perlaksanaan undang-undang hudud di Kelantan.
Sebenarnya kebenaran perlaksanaan Enakmen Jenayah Syariah 2 Kelantan
boleh dilakukan oleh kerajaan persekutuan tanpa perlu menunggu usul Rang
Undang-undang Persendirian dari wakil Kelantan. Jalan yang paling mudah
ialah dengan meminda Seksyen 2 Akta Mahkamah Syariah (Bidang kuasa
Jenayah) 1965. Pindaan ini boleh diusulkan oleh menteri kerajaan
Persekutuan menggunakan kaedah biasa. Ia boleh diluluskan dengan
sokongan majoriti mudah, tanpa perlu persetujuan dua per tiga ahli
Parlimen.